Rosmalen Geschiedenis

Geschreven door Administrator

Dinsdag 29 april 2017

 

Rosmalen is een plaats in Noord-Brabant die sinds 1996 samen met de plaatsen ‘s-hertogenbosch, Hintham, Maaspoort, Kruisstraat en Maliskamp deel uitmaakt van de gemeente ‘s-Hertogenbosch. In dat jaar telde Rosmalen circa 30.000 inwoners. Rosmalen was tot 1996 een zelfstandige gemeente, die bestond uit de kernen Rosmalen, Kruisstraat, Maliskamp en Hintham. Deze plaatsen maken op dit moment nog onderdeel uit van de woonplaats ‘Rosmalen’. Post aan een persoon wonend in Hintham wordt dan ook geadresseerd aan ‘Rosmalen’. Hintham is geen aparte woonplaats voor TPG Post.

Voormalige gehuchten in de gemeente Rosmalen waren: Bruggen, Coudewater, Heeseind, Molenhoek, Sprokkelbosch en Varkenshoek. Heeseind behoort tegenwoordig tot de gemeente Maasdonk. Rosmalen bestaat uit 3 stadsdelen: Rosmalen Zuid, Rosmalen Noord en Groote Wielen. Rosmalen Zuid en Rosmalen Noord worden gescheiden door de Brabantse Lijn. De Groote Wielen wordt gerekend als een apart stadsdeel, vanwege het feit, dat dat een Vinex-locatie is. Rosmalen is bekend vanwege het jaarlijkse tennistoernooi van Rosmalen en als vestigingsplaats van het voormalige automuseum Autotron Rosmalen.

Geschiedenis
Hoewel de naam Rosmalen doet denken aan een paardenmolen, heeft de naam Rosmalen daar niks mee te maken. Rosmalen wordt al in 815 als “Rosmalla” of “Rosmella” genoemd in een oorkonde. Rosmalla betekent Riet in laag gelegen land. Uit opgravingen blijkt dat zelfs al in de prehistorie sprake was van vaste bewoning. Het dorp is lang agrarisch van aard gebleven. Over de vroege bestaansperiode van Rosmalen is verder weinig bekend.

Als in of omstreeks 1185 in de directe nabijheid een nieuwe stad wordt gesticht (‘s-Hertogenbosch), bestaat Rosmalen dus al ruim drie en een halve eeuw. Het dorp is dan echter nog zeer bescheiden van omvang. Vermoedelijk had het dorp toen al wel een kerk of kapel, die toegewijd was aan Sint Lambertus. Als dorpje onder rook van de nieuwe stad, komt Rosmalen al snel onder diens invloedsfeer te liggen.

Op 22 augustus 1300 bekrachtigt Hertog Jan II van Brabant de uitgifte van ‘gemeijne gronden’ aan de bewoners van Rosmalen. Dit moment mag worden gezien als het ontstaan van Rosmalen als zelfstandig opererende gemeenschap.

In 1309 stelt de hertog een oorkonde uit waarmee het polderbestuur “Van der Eijgen” wordt ingesteld. Het zegel van dit oorkonde is bewaard gebleven. Het vertoont een antieke ploeg en een Maaslands vierblad/klaverblad. Dit zegel, waarvan de oudst bewaarde afdruk uit 1348 stamt, heeft model gestaan voor het huidige Rosmalense dorpswapen. Het heeft overigens ook model gestaan voor het gemeentewapen dat tot en met 1995 werd gebruikt.

In 1434 sticht mevrouw Milla de Kampen samen met de heer Peter de Gorter het klooster Mariënwater in het Rosmalense gehucht Coudewater. Reden voor deze stichting is een visoen of droom die Peter de Gorter kreeg, waarin hem de oprichting van een klooster werd opgedragen. Hij zag, toen hij zijn bijenkolonie bezocht, een dubbelklooster geheel opgebouwd uit bijenwas. Coudewater was het eerste dubbelconvent van Birgittijnen en Birgittinessen in het bisdom Luik.

Op 25 oktober 1505 wordt Rosmalen verheven tot hoge, middelbare en lage heerlijkheid met Ridder Jan van Baexen als heer.

In het midden van de zestiende eeuw wordt de tufstenen kapel of kerk te Rosmalen, gewijd aan Sint Lambertus verbouwd tot de vorm die de kerk nu ongeveer nog heeft. Een kraagsteentje uit de Mariakapel vermeldt nog heden betreffend jaartal.

Als in 1629 de stad ‘s-Hertogenbosch na een zeer langdurig beleg door Frederik Hendrik capituleert, gaan ook de tot de Meierij van ‘s-Hertogenbosch behorende dorpen “over” naar Staatse handen. De val van de hoofdstad der Meierij heeft vele vervelende consequenties voor de dorpen, waaronder Rosmalen. Zo gaat de rooms-katholieke Sint-Lambertus over in Protestantse handen. Het bestuur van Rosmalen vindt onderdak in een gedeelte van de kerk. In de achttiende eeuw ondervindt Rosmalen diverse rampen, waaronder overstromingen door de nabijgelegen Maas.

In 1719 wordt Rosmalen getroffen door langdurige droogte en hitte. Onder het vee breekt een besmettelijke ziekte uit, waardoor bijna al het vee in de gemeenschap sterft.

In 1767 lijdt het dorp zeer veel “door donder, bliksem, hagel en stormwind”. Er vallen 2 doden. Het koren op het veld is verpletterd, 300 bomen worden uit de grond gerukt, 80 huizen worden vernield.

In 1781 vindt een van de meest tragische rampen uit de geschiedenis van Rosmalen plaats. De “roode loop” (een cholera of dysenterie-epidemie) breekt uit. In twee maanden tijd sterft ongeveer 3 procent van de bevolking.

Als in 1813 Erfprins Willem, Prins van Oranje, de soevereiniteit en later het koningschap aanvaardt over de Nederlanden, krijgt Rosmalen haar eerste burgemeester. Tot eerste burgemeester van Rosmalen wordt benoemd de onder Frans bewind reeds functionerende representant van het Bataafs Volk van Brabant en “maire” Willem Siepkens.

Bij koninklijk besluit van 10 november 1823 krijgt de katholieke gemeenschap Rosmalen haar Sint Lambertuskerk terug. De protestanten krijgen de schuilkerk toebedeeld.

In 1870 kopen de heren Dr. E. v.d. Bogaert en dr. L. Pompe, oprichters van de “Maatschappij tot verpleging van krankzinnigen op het land”, het landgoed Coudewater en stichten een psychiatrisch ziekenhuis te Rosmalen.

In 1923 begint Jan Heijmans een zelfstandig bedrijf voor grond- en waterwerken. Rosmalen zal een belangrijk aannemersdorp worden. Heijmans NV is inmiddels uitgegroeid tot een speler van Europees formaat.

In 1934 wordt de Parochie van de H. Bernadette Soubirous in de Maliskamp gesticht.

In 1935 wordt deze eerste in Nederland aan Bernadette toegewijde kerk ingezegend.

Op 23 oktober 1944 wordt Rosmalen, na hevige gevechten op de Kruisstraat, bevrijd van de Duitse bezetter. Een dag later volgt Hintham.

In 1960 wordt de tienduizenste inwoner geboren. Hierna groeit Rosmalen van een eenvoudig dorp uit naar een forensenplaats met meer dan 25.000 inwoners in 1985.

Na jarenlange strijd wordt in oktober 1995 door de Eerste Kamer het wetsvoorstel aangenomen, dat de gemeenten ‘s-Hertogenbosch en Rosmalen per 1 januari 1996 samengevoegd. Rosmalen heeft zich hier altijd tegen verzet, hetgeen zich ondermeer vertaald heeft in een klinkende zege voor Rosmalens Belang bij de gemeenteraadsverkiezingen die bij de gemeentelijke herindeling nodig waren. Op 18 maart 1999 besluit de gemeenteraad van ‘s-Hertogenbosch het oude gemeentewapen als dorpswapen in te stellen, met dien verstande dat het “klavertje” wordt vervangen door een Maaslands vierblad, de ploeg wordt in de oorspronkelijke stijl uit 1348 hersteld en de Maaslandse kleuren rood-wit worden de hoofdkleuren.

Geografie

Buurgemeenten
Rosmalen grenst aan de gemeente Sint-Michielsgestel (waaronder de kern Berlicum), de overige plaatsen in de gemeente ‘s-Hertogenbosch (waaronder naast de stad zelf ook de kernen Empel, Hintham, Kruisstraat en Maliskamp), de gemeente Maasdonk (waaronder de kern Nuland) en de gemeente Lith (de kern ‘t Wild). Oss is de eerste plaats waar de trein stopt, als je in de richting van Nijmegen vertrekt.

Rosmalen ligt op de Centrale Slenk een dekzandrug van Oss naar Drunen. Rosmalen ligt in een laag gebied, wat in de winter vaak onder water kwam te staan, als de Maas overstroomde. Om het water tegen te houden, is er een winterdijk gebouwd. De winterdijk is nog ten dele terug te vinden. Zo is de buurtschap Bruggen op een stuk winterdijk gebouwd.

Onderwijs
Rosmalen heeft 10 basisscholen, OBS De Hoeven, RK BS De Vlek, OBS De Hobbit, RK BS De Borch, OBS De Overlaet, RK BS ‘t Ven, RK BS De Troubadour, Wittering.nl, Basisschool De Groote Wielen en RK BS Den Krommen Hoek. Rosmalen heeft 1 school voor het speciaal onderwijs, De Herman Broerenschool. Daarnaast is er ook nog het Rodenborch-College, een middelbare school voor VMBO-T, havo, vwo en vwo-plus.

Vervoer
De regio ‘s-Hertogenbosch ligt vrij centraal in de Benelux. In een vrij acceptabele tijd ben je in steden zoals Amsterdam, Rotterdam, Arnhem, Maastricht, en Antwerpen. Het is dan niet verwonderlijk, dat een aantal hoofdwegen in de buurt liggen. Zo heeft Rosmalen een eigen afslag aan de A2 en twee afslagen aan de A59. Voor lokaal verkeer in de richting van Veghel kan men via de N606 volgen. Dit is de weg via Berlicum. Rosmalen heeft ook een eigen treinstation aan de Brabantse Lijn op het baanvak ‘s-Hertogenbosch naar Nijmegen. Rosmalen heeft ooit 2 stations gehad. Een bij Sprokkelbosch en een aan de Stationsstraat. Beide stations werden in 1938 gesloten. In 1981 kreeg Rosmalen weer een station, ditmaal aan het huidige Stationsplein, tegenover het toenmalige gemeentehuis aan de Hoff van Hollantlaan. Rosmalen is ook per bus bereikbaar. Zo rijdt er dagelijks een buurtbus naar Veghel. Rosmalen wordt ook verzorgd door het stadsvervoer en streekvervoer van Arriva.

Winkelen
In het centrum.
Molenhoekpassage in de Molenhoek
De Graafseweg

De wijk Sparrenburg heeft geen buurtsupermarkt meer. Definitief gesloten in september 1997. Ook bij de Oude Baan heeft de Molenhoek nog een aantal winkels.

Bekende (oud-)inwoners van Rosmalen
Albert West – Nederlandse zanger
Annemarie Verstappen (Kruisstraat) – Zwemmer
Mental Theo – DJ.
Sabine Meijers – Harpiste
Wilburt Need – Voetballer
Yassine Abdellaoui – Voetballer
Rob Steenhuis – Architect, onder andere van Station ‘s-Hertogenbosch
Petra Kagchelland – Actrice, onder andere uit ONM

Trivia
De klemtoon van Rosmalen ligt op Ros. In Rosmalens dialect wordt Rosmalen uitgesproken als Rusmolle, met klemtoon op Rus. Het volkslied van Rosmalen heeft dezelfde tekst en melodie als dat van Heerewaarden voor wat betreft het refrein. Alleen de plaatsnamen zijn veranderd. In het volkslied ligt de klemtoon wel op de tweede lettergreep.